اباصلت؛ صاحب سرّ امام رضا/ امام جواد(ع) و اجابت درخواست یاری اباصلت در زندان

اباصلت پس از شهادت امام رضا (ع) زندانى شد، یکسال در زندان بر او گذشت تا آن که کار بر وى سخت شد و دلتنگى او را پیش آمد، خداوند را به حضرت رسول و خاندانش سوگند ...

خبرگزاری دانشجو : در سری مباحث یاران اهل بیت به ویژگی‌های روحی و اخلاقی یاران اهل بیت پرداختیم. در واقع ما در این سلسله مباحث به دنبال آن هستیم که با درک و شناخت صحیح از نحوه عملکرد یاران ائمه در طول تاریخ، خود را به امام عصر نزدیک کرده و مورد تأیید حضرتش قرار بگیریم.

امیرالمؤمنین (ع) به قنبر فرمود: «بشارت باد شما را و خوشحال شوید! به خدا قسم رسول خدا (ص) درگذشت در حالى که بر امتش خشمناک بود مگر گروه شیعیان‏، بدانید براى هر چیز شرفى است و شرف دین شیعه است، براى هر چیزى سرورى است و سرور مجالس، جایگاه شیعیان‏ است.

پیشوای زمین‌ها، زمینی است که شیعه در آن ساکن باشد

براى هر چیزى پیشوائى است و پیشواى زمین‏ها زمینى است که شیعه در آن مأوى گزیند، بدانید براى هر چیزى دوست داشتنى‏اى هست و خواستنى دنیا مسکنى است که شیعه ما در آن جاى دارد. به خدا قسم اگر کسى از شما در زمین نبود مخالفین شما ابدا از خوبى و پاکیزگى بهره‏اى نمی‌بردند و در آخرت نصیبى نداشتند». (1)

امیرالمومنین به نقل از پیامبر، آن چنان زیبا و لطیف شیعیان و جایگاه‌شان را به تصویر می‌کشد که هرکسی، خواسته یا ناخواسته آرزوی شیعه بودن می‌کند.

درک موقعیت شیعیان حقیقی

مسلما شیعه علی بن ابی طالب متّصف به صفات ویژه‌ای است که دارای چنین جایگاهی می‌شود، صفاتی که او را از سایر افراد متمایز می‌کند. قطعا رسیدن به جایگاه شیعیان واقعی نیازمند عمل بر طبق سیره و سنت امامان است. در این مسیر و برای رسیدن به موقعیت شیعیان حقیقی می‌توان از نحوه عملکرد یاران باوفای امامان کمک گرفت.

در این قسمت به مناسبت در گذشت اباصلت یکی از یاران باوفای امام رضا(ع)، به بررسی زندگی او می‌پردازیم تا بتوانیم با قرار دادن چنین افرادی در مقابل دیدگان خود در مسیر حق و حقیقت گام برداریم.

اباصلت؛ صاحب سرّ امام رضا

عبداللّه مامقانى در تنقیح المقال مى‏گوید: «او صاحب سرّ حضرت امام رضا علیه الصلوة و السلام و از یاران خاصّ ایشان بود»(2).

برخى از علماى اهل سنّت وى را براى شدت تشیع و محبت بسیار نسبت به اهل بیت، مورد ملامت قرار داده‏اند. البته، این رسم ایشان در رویارویى با کسانى است که جز دوستى با امیرالمؤمنین على و فرزندان او- علیه الصلوة و السلام و استوارى بر راه حق، گناهى ندارند.

اباصلت جایگاه حقیقی ائمه و دوستداران ایشان را به درستی درک کرده بود

اباصلت مى‏گفت: «سگ درگاه یک زن علوى بودن بهتر است از همه بنى امیّه و دستگاه ایشان»(3). این سخن را هر کسی نمی‌تواند به زبان آورد؛ زیرا بیان چنین سخنی نیاز به شجاعت و اعتقاد راسخ دارد. بنی امیه آن چنان ظلم و جوری در حق مسلمانان روا داشتند که قابل توصیف نیست، اما مردم از ترس مال و جان خود سعی در سرپوش نهادن بر عملکرد بنی امیه داشتند.

اما اباصلت از آن سنخ افرادی بود که جایگاه اهل بیت و پیروان آنها را به خوبی درک کرده بود و ایمان و اعتقاد او در این زمینه مانع از انکار ظلم‌های بنی امیه در حق اهل بیت می‌شد.

لازمه دوستی اهل بیت چیست؟

البته می‌توان گفت لازمه دوستی اهل بیت نه تنها محبت ایشان بلکه دشمنی با دشمنان آنان نیز هست. اگر افراد نتوانند این دو را هم زمان در درون خود پرورش دهند مسلما از قرار گرفتن در شمار دوستان اهل بیت محروم می‌شوند.

در واقع این سخن اباصلت نشان دهنده دشمنی شدید او با غاصبان حق ولایت و امامت بوده است. به نحوی که او آن قدر جایگاه بنی امیه را پست و حقیر برمی شمارد که آنها را از سگ درگاه شیعیان علی هم خوارتر می‌داند.

امام جواد (ع) و شنیدن درخواست یاری اباصلت در زندان

اباصلت هروى پس از به شهادت رسیدن حضرت امام رضا (ع) توسط مأمون، زندانى گردید. یکسال در زندان بر او گذشت تا آن که کار بر وى سخت شد و دلتنگى او را پیش آمد. خداوند را به حضرت رسول و خاندانش- سلام اللّه علیهم اجمعین- سوگند داد تا وى را آزاد نماید.

به ناگاه، حضرت امام جواد (ع) در زندان بر او وارد شده، فرمودند: «اى اباصلت‏، کار بر تو سخت گردید و دلتنگ شده‏اى، برخیز و بیرون برو». آن گاه امام (ع) با دست مبارک بر زنجیرها زدند و همگى باز شد و اباصلت را پیش چشم زندانبانان بدون آن که ایشان کلامى بگویند، آزاد کردند.

پس از این، حضرت به وى فرمودند: «در امان و حفظ خداوند برو که دیگر چنین اتّفاقى برایت رخ نمى‏دهد و دست آنان نیز از تو کوتاه خواهد شد». (4)

امام معصوم همانند پدری مهربان دائما ما را در نظر دارد و همان طور که در بسیاری از احادیث نقل شده است برای گناهان ما از خداوند طلب مغفرت می‌کند. مسلما شیعیان با داشتن چنین پدران مهربانی از بسیاری از مهلکه‌ها و پرتگاه‌ها نجات خواهند یافت و در صورت درخواست کمک از ائمه پاسخ مناسب را دریافت خواهند کرد.

استغاثه‌هایی که بی جواب نمی‌ماند

اما در این میان برخی افراد مانند اباصلت آن چنان خود را در دل امام جواد (ع) جای داده اند که با اولین استغاثه، حضرت، خود به استقبال او می‌رود و او را از زندان خارج می‌کند.

قطعا وقتی شیعیان خود را متصف به صفات علوی نموده و خود را در شمار علویون قرار دهند، هیچ استغاثه‌ای از جانب ایشان بی پاسخ نخواهد بود.

البته می‌توان گفت که امام جواد (ع) به طور ضمنی اباصلت را متوجه این موضوع کرده که خیلی دیر از ما خاندان کرامت درخواست کمک کرده‌ای و اگر زودتر، در طول این یک سال که در زندان بودی از ما کمک خواسته بودی، بازهم تو را اجابت می‌کردیم، اما تو دیر ما را به خاطر آوردی و به ما اهل بیت متوسل شدی.

اباصلت در سال 226 هجرى از دنیا رفت. (5) به نقل از سفینة البحار، قبر او در نزدیکى مشهد حضرت امام رضا (ع) مى‏باشد و شیعیان در آن جا وى را زیارت مى‏کنند و به او تبرک مى‏جویند. همچنین محلّى را در قم به نام «دروازه رى» به او نسبت مى‏دهند.

در پایان می‌توان گفت هرچند ازجزئیات زندگی کسانی مانند اباصلت چیز زیادی در دسترس نیست، اما می‌توان با سرلوحه قرار دادن سفارش‌های ائمه خود را به ایشان نزدیک کرده و در زمره یاران ایشان قرار دهیم.

هر کس نسبت به نماز شب بى‏اعتنا باشد، از ما نیست

در این میان می‌توان از توصیه‌های امام علی به شیعیان در زمان غیبت استفاده کرد. على (ع) سه مرتبه فرمود: «بر نماز شب مواظبت نما، هر کس نسبت به نماز شب بى‏اعتنا باشد از ما نیست.»

در احادیث و روایات بسیاری بر نماز شب تاکید شده است. تأکید ائمه بر نماز شب متضمن این مضمون است که نماز شب برای شما در حکم یک راه میانبر است که می‌تواند حرکت شما به سوی خداوند و ما را تسریع بخشد و شما را در پیش خداوند عزیز و عزیزتر گرداند.

بهترین کار امت پیامبر (ص)

امام حسن عسگری (ع) در نامه‌ای خطاب به ابن بابویه فرمودند: «پس اى على بن الحسین! تو خود به سفارشات من عمل کن و شیعیان‏ مرا نیز دستور ده تا عمل کنند و نیز تو را به صبر و پایدارى و انتظار فرج توصیه مى‏کنم، زیرا پیامبر اکرم (ص) فرمود: «بهترین کارهاى امت من، انتظار فرج است.

شیعیان‏ ما همواره در غم و اندوه خواهند بود تا فرزندم ظهور کند، همان کسى که پیامبر (ص) بشارت آمدنش را داده است، زمین را از عدل و داد پر مى‏کند، همان گونه که از ظلم و ستم پر شده است.

عاقبت از آن پرهیزکاران است

پس بار دیگر اى على بن بابویه، تو را به صبر و استقامت توصیه مى‏کنم و تو نیز به همه شیعیان‏ و پیروان مرا به صبر و استقامت فرمان بده. به راستى زمین از آن خداست و آن را به هر کس از بندگانش که بخواهد به ارث مى‏دهد و عاقبت از آن پرهیزگاران است» (6).

مسلما غیبت امام عصر مصائب و مشکلاتی را در پیش روی شیعیان قرار می‌دهد که شاید سایر شیعیان در زمان حضور ائمه با آن مواجه نبوده‌اند. راهکاری که امام علی (ع) در پیش پای شیعیان قرار می‌دهد که شاید عمل به آن بسیار سخت باشد، صبر و استقامت و انتظار فرج است.

آسان شدن انتظار فرج چگونه ممکن است؟

در واقع، وقتی انسان خود را به یک آینده روشن امیدوار سازد، تحمل مشکلات بسیار آسان‌تر خواهد بود. ما شیعیان باید ظهور حضرت حجت و تشکیل حکومت عدل‌گستر ایشان را آرمان خود قرار دهیم تا به واسطه این آرمان از شدت فشار وارده ناشی از غم‌ها و اندوه‌های دوران غیبت کم کنیم و انتظار فرج را برای خود آسان‌تر نماییم.

پی‌نوشت‌ها:

1. فضائل الشیعة / معروف به ترجمه اعلمى؛ ص10
2. نگاهى گذرا بر زندگانى امام جواد(ع)، ص 51
3. تهذیب التهذیب، ج 6، ص 319
4. نگاهى گذرا بر زندگانى امام جواد(ع)، دلایل امامت، ص 51
5. خلاصه تذهیب الکمال، ص 20
6. فضائل الشیعة / ترجمه توحیدى / 10 / نامه امام حسن عسکرى (ع) به على بن بابویه، ص 8